Historyczne uzasadnienie dla dzieła tłumaczenia

W Starym Testamencie

Dążenie do tłumaczenia Biblii jest niemal tak stare, jak ona sama. Już w czasach Nehemiasza Boży lud potrzebował przekładu Pisma, a sama Biblia podaje, że Ezdrasz, uczony w Piśmie, i jego liczni asystenci „czytali w księdze, w prawie Bożym, interpretując i wyjaśniając znaczenie, tak że lud rozumiał to, co mu odczytywano” (Ne 8:8). Wiemy, że część owego „interpretowania i wyjaśniania znaczenia” była tłumaczeniem słów Pisma z języka hebrajskiego na aramejski — język tych, którzy powrócili z wygnania. Sama Biblia zatem uzasadnia potrzebę tłumaczenia.

W Nowym Testamencie

Później, po spisaniu kanonu Starego Testamentu i rozproszeniu się Żydów po ziemiach basenu Morza Śródziemnego, żydowscy uczeni dokonali pierwszego kompletnego przekładu hebrajskiego Pisma na język grecki. Miało to miejsce między połową III a końcem II w. p.n.e. W przeważającej mierze cytaty ze Starego Testamentu, zawarte w Nowym Testamencie, zaczerpnięte zostały właśnie z tego tłumaczenia, zwanego Septuagintą. W ten sposób Biblia ponownie uzasadnia potrzebę jej tłumaczenia.

Dla kościoła

Mimo że początkowo kościół zasadniczo nie potrzebował przekładu Nowego Testamentu, istniał bowiem głównie w świecie greckojęzycznym, tłumaczenie na inne języki Cesarstwa Rzymskiego rozpoczęło się dość wcześnie i było praktyką szeroko rozpowszechnioną. Ze względu na potrzeby rozkrzewiającego się kościoła powstały przekłady Pisma Świętego na języki: syryjski, koptyjski, etiopski, gruziński i ormiański. Natomiast kościół rosnący na Zachodzie korzystał z szeregu przekładów łacińskich, różnej jakości. Przed końcem IV w. potrzeba jednego, wspólnego przekładu na łacinę skłoniła Hieronima do stworzenia Wulgaty — tłumaczenia Pisma, które służyło kościołowi zachodniemu przez ponad 1000 lat, jeszcze długo po reformacji. Choć zazwyczaj uważamy reformację za czas rozkwitu przekładów Biblii, to Pan poruszał się wówczas właśnie za pośrednictwem Wulgaty Hieronima. Możemy tak powiedzieć, gdyż liczne pisma polemiczne z tego okresu powstały w języku łacińskim i odwoływały się do łacińskiego przekładu Biblii, dokonanego przez Hieronima. Ponadto, wczesne tłumaczenia Pisma Świętego na język angielski nie były, jak można by się spodziewać, przekładami z greki czy hebrajskiego, lecz właśnie tłumaczeniami monumentalnego, klasycznego, łacińskiego dzieła Hieronima. Na przykład tłumaczenie Wycliffe’a z początku XIV w. — pierwszy przekład w Europie po niemal tysiącu lat — miało za podstawę Wulgatę Hieronima. Istotnie jednak protestanccy reformatorzy, uzbrojeni w odzyskane z Pisma Świętego światło i prawdę, podjęli się energicznie zadania przetłumaczenia Biblii na poszczególne języki europejskie. Luter, z pewnością najwybitniejsza postać reformacji, był również najbardziej wpływowym tłumaczem Biblii wszechczasów. Podejście, jakie przyjął w swoim przekładzie Pisma na język niemiecki, ukończonym w 1534 r., wpłynęło na wielu innych tłumaczy. Znajdował się wśród nich również William Tyndale, który mniej więcej w tym samym czasie jako pierwszy przetłumaczył Biblię na język angielski w całości z języków oryginalnych.